هواساز چیست؟
هواساز یا هوارسان که به انگلیسی Air Handling Unit (AHU) نامیده میشود، یکی از سیستمهای مهم تهویه مطبوع به شمار میآید. وظیفه این تجهیزات تأمین، تنظیم و توزیع هوای مطبوع در ساختمانها است. این دستگاهها میتوانند دما، رطوبت و کیفیت هوای داخلی ساختمان را کنترل کنند. این تجهیزات در مسیر چیلرها و بویلرها قرار میگیرند تا هوای تازه و سالمی را برای فضاهای داخلی تامین کنند.
طرز کار دستگاه هوارسان
عملکرد هواسازها به این گونه است که هوای گرم از داخل اتاق توسط فنها وارد دستگاه میشود. هوا از روی کویلهای اواپراتور که حاوی مبرد سرد هستند عبور کرده و خنک میشود. سپس رطوبت اضافی توسط رطوبت گیر جذب میشود. مبرد که گرمای هوا را جذب کرده، در لولهها تبخیر شده و به گاز تبدیل میشود. هوای گرم حاصل از تبخیر مبرد از دستگاه به بیرون پمپاژ میشود. این فرآیند به صورت مداوم تکرار میشود تا دما و رطوبت محیط به سطح مطلوب برسد.
اجزای دستگاه هواساز
دستگاههای هواساز (AHU) به دلیل قابلیتهای چند گانه، به عنوان یکی از کاملترین سیستمهای تهویه مطبوع شناخته میشوند. این سیستمها در شرایط آب و هوایی مختلف، از گرمای شدید تابستان تا سرمای زمستان، عملکرد مطلوبی ارائه میدهند. همانطور که اشاره کردیم، آنها قادر به تنظیم دمای محیط، کنترل رطوبت و تصفیه هوا هستند. در این تجهیزات اجزای مختلفی وجود دارند که وظیفه تنظیم وضعیت، فشار و دمای هوا را بر عهده دارند. این اجزا با همکاری و هماهنگی یکدیگر، عملکرد دستگاه را مدیریت میکنند. در ادامه به قطعات هواساز اشاره میکنیم:
- فن دمنده
فن دمنده یکی از مهمترین اجزای یک دستگاه هوارسان است. این فنها مسئول جریان هوا در داخل سیستم هستند. سپس هوا را به قسمتهای مختلف ساختمان منتقل میکنند. فنهای به کار رفته در این دستگاه از مدل سانتریفیوژ هستند که به دو دسته فوروارد و بکوارد تقسیم میشوند.
- کویل گرمایشی و سرمایشی
معمولاً کویلهای گرمایشی در بالای دستگاه نصب میشوند. با استفاده از آب گرم تولید شده توسط بویلر، هوای عبوری از روی آنها را گرم میکنند. کویل سرمایشی در جلوی محفظه دستگاه قرار دارد. با استفاده از آب سرد تولید شده توسط چیلر، هوای را خنک میکنند.
- رطوبت گیر و رطوبت زن
تجهیزات رطوبت زن و رطوبت گیر اجزای مهمی در این تجهیزات هستند. این قطعات به تنظیم میزان رطوبت هوا کمک میکنند. رطوبت زنها میتوانند به صورت افشانکها، نمناک کنندهها یا بخارسازها باشند. آنها رطوبت لازم را به هوا اضافه میکنند تا سطح رطوبت مطلوب را حفظ کنند. این قطعه برای محیطهای خشک یا در فصول سرد که رطوبت هوا کاهش مییابد، کاربرد دارد. در فصول گرم رطوبت گیرها به کاهش رطوبت هوا کمک میکنند.
- تجهیزات کنترلی
تجهیزات کنترلی بخش حیاتی از این سیستمها را تشکیل میدهند. این تجهیزات برای تضمین عملکرد صحیح و بهینه دستگاه ضروری هستند.
ساختار دستگاه هواساز
بدنه این تجهیزات شامل سه بخش اصلی است. یکی از بخشهای آن شاسی است. معمولاً شاسی از ناودانی فابریک یا ورق خمکاری شده تولید میشود و طراحی آن به ابعاد و وزن دستگاه بستگی دارد. دومین بخش آن فریم است که از پروفیل آلومینیوم اکسترود شده با اتصالات آلومینیوم دایکاست طراحی میشود. گاهی اوقات جنس آن از پروفیلهای پلی آمید است. بدنه این تجهیزات دارای دو جداره داخلی و خارجی است. معمولاً جداره خارجی از ورق گالوانیزه و دیواره داخلی بسته به نوع کاربرد از گالوانیزه یا استیل تولید میشود.
ضخامت ورقهای استفاده شده در ساخت بدنه این دستگاه بسته به ظرفیت و نوع فن متغیر است. به طور معمول ضخامت آنها بین ۰.۷ میلیمتر تا ۱.۵ میلیمتر است. عایق بندی بین دو دیواره با استفاده از پلی یورتان، پلی استایرن و عایق الاستومری انجام میشود. عایق کاری راه حل عالی برای جلوگیری از اتلاف انرژی است. در نتیجه کارایی و ماندگاری دستگاه را افزایش میدهد.
کاربردهای دستگاه هوارسان
این تجهیزات بر اساس مشخصات مختلفی طبقه بندی میشوند. به عنوان مثال بسته به نوع کاربرد در سه مد خانگی، صنعتی و هایژنیک موجود هستند. این سه نوع دستگاه در محیطهای خاصی به کار میروند و ابعاد و ظرفیت آنها با یکدیگر متفاوت است. دستگاه هواساز خانگی به نام هوارسان منزل نیز معروف است. این دستگاهها برای تأمین و انتقال جریان هوای مناسب در فضاهای مسکونی و اداری طراحی شدهاند. این تجهیزات از نظر ساختاری مشابه هواسازهای صنعتی هستند. اما ابعاد کوچکتری دارند و برای استفاده در فضاهای با متراژ پایینتر مناسب هستند.
هواساز صنعتی
دستگاه هواساز صنعتی برای استفاده در انبارهای بزرگ، سولهها و کارخانهها طراحی شده است. دستگاهی کارآمد و پرکاربرد است که وظیفه اصلی آن تأمین هوای تازه و فاقد آلودگی است. این دستگاهها به دلیل نیاز به پوشش دهی فضاهای بزرگ، از ابعاد بزرگتری برخوردار هستند. با این حال میتوانند حجم هوای بیشتری را نسبت به هواسازهای خانگی جا به جا کنند. معمولاً این تجهیزات با ظرفیتهای مختلفی از 5 هزار تا 50 هزار CFM (فوت مکعب بر دقیقه) تولید میشوند. قیمت آنها بسته به ظرفیت و ویژگیهای اضافی، متغیر است.
هواساز هایژنیک
دستگاه هواساز هایژنیک به عنوان هواساز بهداشتی یا هواساز اتاق تمیز نیز شناخته میشود. این دستگاهها در بیمارستانها، آزمایشگاهها و مراکز داروسازی کاربرد دارند. این تجهیزات به منظور تصفیه هوای محیط از هر گونه آلودگی و آلاینده استفاده میشوند. این سیستمها تعداد فیلترهای بیشتری نسبت به هواسازهای معمولی دارند. برای جلوگیری از جذب و تجمع رسوب و آلودگی، بدنه داخلی از جنس استیل ضد زنگ تولید شده است.
انواع دستگاه هواساز بر اساس مناطق هوادهی
معمولاً این تجهیزات بر روی پشت بام ساختمانها نصب میشوند. این دستگاهها وظیفه تولید، تصفیه و توزیع هوای مطبوع را در محیط بر عهده دارند. هوای پاک را از طریق کانالهای انتقال هوا به نقاط مختلف ساختمان منتقل میکنند. کانالهای هواساز میتوانند هوا را با کمترین افت فشار و با سرعت به فضاهای داخلی برسانند. این کانالها میتوانند از مواد مختلفی تولید شوند. این تجهیزات بسته به مناطق هوادهی به دو گروه تقسیم میشوند.
دستگاه هوارسان تک منطقهای (single zone)
دستگاه هواساز تک منطقهای (Single Zone) به گونهای طراحی شده است که یک کویل مرکزی دارد. این دستگاه هوای مطبوع را به صورت یکنواخت در تمام فضا توزیع میکند. این سیستمها برای فضاهای بزرگ و یکپارچه مانند سالنها یا سولهها مناسب هستند که نیاز به توزیع یکنواخت دما دارند. با پیشرفتهای اخیر در طراحی دستگاه هواساز، استفاده از سیستمهای تک منطقهای کمتر شده است.
دستگاه هواساز چند منطقهای (multi zone)
با کمک هواساز چند منطقهای (Multi Zone) امکان کنترل دما در هر بخش از ساختمان به صورت جداگانه وجود دارد. در این دستگاهها به ازای هر قسمت یک کانال اصلی به همراه چند کانال فرعی به هواساز کشیده میشود. قبل از دریچه خروجی هوا به کانالهای فرعی، از یک ترمینال باکس یا یونیت باکس استفاده میشود. در این صورت کنترل دما و جریان هوای سرد و گرم به خوبی انجام میشود.
هر یک از ترمینال باکسهای به کار رفته شامل یک کویل آب سرد و یک کویل آب گرم هستند. همچنین از شیر موتور برقی سه راهه، دمپر اتوماتیک هوا و چند کانال فرعی برخوردار هستند. عملکرد این تجهیزات به الکتروموتورهای دور متغیر یا اینورتر مجهز است. در نتیجه میتوانند دمای هر ناحیه از ساختمان را به بهترین شکل تنظیم و کنترل کنند.
هواساز صنعتی عمودی و افقی
یونیت این تجهیزات در دو شکل عمودی و افقی موجود است. مدل عمودی ارتفاع بیشتری دارند و برای فضاهایی با ارتفاع کافی مناسب هستند. به دلیل ارتفاع بالا و نوع ساختار، فضای کمی را اشغال میکنند. نوع افقی برای محیطهایی با ارتفاع کم مناسب است. نگهداری و دسترسی به این نوع هواسازها آسانتر است. این تجهیزات فضای بیشتری را اشغال میکنند. انتخاب بین مدل عمودی و افقی بستگی به محدودیتها و معماری ساختمان دارد.
مزایای دستگاه هوارسان
این دستگاهها با تواناییهای چند گانه خود، مزایای متعددی را برای کاربران به ارمغان میآورند. این تجهیزات مجهز به فیلترهایی هستند که میتوانند ذرات معلق، گرد و غبار و سایر آلایندهها را از هوا حذف کنند. این دستگاهها میتوانند رطوبت هوا را کنترل کنند. این امر به جلوگیری از رشد قارچها و کپک کمک میکند. در ادامه به سایر مزایای دستگاه هواساز اشاره میکنیم:
- تنظیم دما
این تجهیزات با قابلیت کنترل دمای هوای ورودی و خروجی، محیطی راحت و مطلوب را برای افراد فراهم میکند.
- تولید صدای کم
این دستگاهها به گونهای طراحی شدهاند که صدای کمی تولید کنند. به طور مثال فنهای مورد استفاده در این دستگاه هیچ گونه آلودگی صوتی ایجاد نمیکنند. این سیستمها اغلب دارای عایق بندی صوتی همچون الاستومتری هستند تا از انتشار صدا به محیط بیرون جلوگیری کنند.
- کاهش خشکی هوا
در فصولی که هوا سردتر و خشکتر است، این تجهیزات میتوانند به کاهش خشکی هوا در محیطهای داخلی کمک کنند.
تفاوت دستگاه هواساز با فن کویل
فن کویل یکی از تجهیزات تهویه مطبوع است که برای تامین سرمایش و گرمایش در فضاهای مختلف به کار میرود. این دستگاه شامل یک مبدل حرارتی (کویل) و یک فن است. با کمک این قطعات و با استفاده از آب سرد یا گرم، هوای محیط را خنک یا گرم کند. ساختار این تجهیزات به این صورت است که آب سرد از چیلر یا آب گرم از دیگ موتورخانه وارد کویلهای دستگاه میشود. سپس با عبور هوا از روی این کویلها، دمای هوای محیط تغییر میکند. پس از آن هوای مطلوب به فضای داخلی توزیع میشود.
این دستگاهها میتوانند به صورت دیواری، زمینی، سقفی و کانالی نصب شوند. بر اساس نیاز محیط به سرمایش یا گرمایش، عملکرد متفاوتی دارند. دستگاههای فن کویل و هوارسان هر دو برای تهویه مطبوع و تنظیم دمای محیطهای داخلی استفاده میشوند. اما تفاوتهای در ساختار و کاربرد آنها وجود دارد. در ادامه به سایر تفاوتهای میان این دو دستگاه اشاره میکنیم:
- مکان نصب
معمولاً فن کویلها در داخل ساختمانها و منازل نصب میشوند. در حالی که هواسازها اغلب در خارج از فضای مورد نظر یا در مکانهایی مانند پشت بامها قرار میگیرند.
- ظرفیت و ابعاد
معمولاً هوارسان برای فضاهای بزرگتر و با ظرفیت بالاتر طراحی شدهاند. اما فن کویلها برای فضاهای کوچکتر مناسب هستند.
- سیستم فیلتراسیون
در هواسازها از فیلترهای با قدرت بیشتری استفاده میشود که قادر به جذب آلایندههای بیشتری هستند. در حالی که فن کویلها از فیلترهای سادهتری برخوردار هستند.
- سیستم و امکانات پیشرفته
هوارسانها دارای سیستمهای پیشرفتهتری هستند. همچنین دارای تجهیزات اضافی مانند سیستمهای رطوبت زنی و رطوبت گیر هستند. در مقابل فن کویل از ساختار و طراحی سادهتری برخوردار است.
مقایسه هوارسان با دستگاه یونیت هیتر
یونیت هیتر دستگاه گرمایشی مستقل است. این دستگاه برای گرم کردن فضاهای بزرگ مانند کارگاهها، سولههای صنعتی و سالنهای ورزشی استفاده میشود. به طور خلاصه یونیت هیترها برای گرمایش سریع محیط مناسب هستند. در حالی که دستگاههای هواساز برای کنترل دقیقتر دما و کیفیت هوا در فضاهای بزرگتر به کار میروند. انتخاب بین این دو دستگاه بستگی به نیازهای خاص هر پروژه دارد.
ظرفیت دستگاه هوارسان
ظرفیت دستگاه هوارسان به مقدار هوایی که میتواند در واحد زمان تهویه کند، اشاره دارد. معمولاً ظرفیت آنها با واحد فوت مکعب بر دقیقه (CFM) یا متر مکعب بر ساعت (m³/h) اندازه گیری میشود. به عنوان مثال اگر ظرفیت دستگاهی معادل 500 CFM باشد، میتواند هر دقیقه 500 فوت مکعب هوای تمیز تولید کند. اولین گام در تعیین ظرفیت این تجهیزات، محاسبه بار برودتی و حرارتی فضای مورد نظر است. این کار به شما کمک میکند تا میزان انرژی مورد نیاز برای رسیدن به دمای مطلوب در فضا را تعیین کنید.
در محاسبه ظرفیت این دستگاهها فاکتورهای دیگری دخیل هستند. فاکتورهایی همچون افت فشار دستگاه، نوع کاربرد، شرایط اقلیمی، تعداد در تعیین ظرفیت آنها مهم هستند. این پارامترها در کنار هم به مهندسین کمک میکنند تا ظرفیت دقیق دستگاه هواساز را برای هر پروژه محاسبه کنند. این محاسبات با استفاده از نرم افزارهای تخصصی و با کمک مشاوره از کارشناسان مجرب انجام میشوند.
عوامل موثر در عملکرد و راندمان هواساز
عوامل متعددی بر عملکرد و راندمان دستگاه هواساز تاثیر میگذارند. یکی از این عوامل نوع و کیفیت کویلهای سرمایشی و گرمایشی است. کویلهای با کیفیت بالا میتوانند بهتر انرژی حرارتی را منتقل کنند. دومین عامل، نوع فن است. فنهای مکنده (Draw Through) و دمنده (Blow Through) به شیوههای مختلفی هوا را جا به جا میکنند. در نتیجه بر راندمان دستگاه تاثیر میگذارند. سایر عوامل عبارتند از:
- تنظیمات و کنترلهای دقیق
دستگاههایی که دارای سیستمهای کنترلی دقیقتری هستند، میتوانند بهتر به نیازهای محیط پاسخ دهند و راندمان بالاتری داشته باشند.
- نگهداری و سرویس دهی منظم
نگهداری مناسب و سرویس دهی دورهای میتواند عمر مفید دستگاه را افزایش دهد و به حفظ راندمان کمک کند.
خرید دستگاه هواساز
وجود هوای مطبوع در فضاهای کاری و شخصی موجب افزایش راندمان کاری، حفظ سلامتی و رفاه عمومی میشود. هواسازها دستگاههایی هستند که برای تهویه هوای مطبوع در محیطهای با متراژ بالا طراحی شدهاند. معمولاً این دستگاهها در ساختمانهای تجاری، صنعتی و اداری مورد استفاده قرار میگیرند. در انتخاب و خرید دستگاه هواساز مناسب، عوامل متعددی باید در نظر گرفته شوند. این عوامل عبارتند از:
- ظرفیت دستگاه
توجه به ظرفیت هوارسان هنگام خرید بسیار حیاتی است. انتخاب ظرفیت نامناسب میتواند به کارایی و راندمان دستگاه آسیب برساند. در نتیجه موجب افزایش هزینههای اضافی انرژی و نگهداری میشود.
- نوع فیلتر
در این تجهیزات از فیلترهای مختلفی استفاده میشود که بایست بر اساس نیاز خود آنها را انتخاب کنید. ابتدا باید تعیین کنید که هوای محیط شما چه نوع آلایندههایی دارد. فیلترهای HEPA برای حذف ذرات بسیار ریز معلق در هوا مناسب هستند. معمولاً در محیطهایی که نیاز به هوای بسیار تمیز دارند، مانند بیمارستانها استفاده میشوند. مدل ULPA بازدهی بالاتری نسبت به HEPA دارند و ذرات بسیار ریزتر را از هوا جدا میکنند.
- نوع محیط و کاربرد
هنگام انتخاب این تجهیزات، تعیین اندازه محیطی که قرار است سرد یا گرم شود، یکی از مهمترین اقدامات است. این اطلاعات به شما کمک میکند تا دستگاهی مناسب برای فضای مورد نظرتان انتخاب کنید.
- نوع یونیت
انتخاب بین هواساز افقی و عمودی بستگی به فضای موجود و نیازهای خاص پروژه شما دارد.
- تعداد ردیف و قطر کویل سرمایشی و گرمایشی
توجه به جزئیات کویلهای سرمایشی و گرمایشی بسیار مهم است. این عوامل تأثیر مستقیمی بر کارایی و راندمان سیستم دارند. کویلها باید از متریالهای مقاوم در برابر خوردگی، زنگ زدگی و حرارت تولید شوند. تعداد ردیفها و قطر کویل تأثیر مستقیمی بر میزان تبادل حرارتی دارد.
عوامل موثر در تعیین قیمت هواساز
قبل از خرید دستگاه هوارسان، بررسی دقیق قیمت و کیفیت آن بسیار حائز اهمیت است. برای انتخاب دستگاهی با قیمت مناسب، بهتر است انواع دستگاهها و قیمتها را مقایسه کنید. یکی از مهمترین عوامل در تعیین قیمت هواساز، ظرفیت هوادهی آن است. هر چه این ظرفیت بیشتر باشد، قیمت آنها نیز افزایش مییابد. مدل دستگاه یکی از اصلیترین عوامل تأثیرگذار بر قیمت آن است. تولید کنندگان مختلف، مدلهای گوناگونی با ویژگیها و قابلیتهای متفاوت تولید میکنند. سایر عوامل عبارتند از:
- نوع متریال
نوع متریال بدنه دستگاه و نوع فیلترها، در تعیین قیمت نهایی این تجهیزات تأثیر گذار هستند.
- امکانات دستگاه
امکانات پیشرفته مانند سیستمهای رطوبت زنی و رطوبت گیر در تعیین قیمت آنها موثر هستند.
- نوع قطعات
نوع فن، کیفیت، اندازه، برند، شرکت سازنده و تعداد فنها از مواردی هستند که قیمت دستگاه هوارسان را تعیین میکنند. علاوه بر نوع فن، تعداد ردیف و قطر کویلها و سایر قطعات موجب متغیر بودن قیمت این تجهیزات میشوند.