سیستم‌های لجستیک مدیریت زباله یا همان سیستم شوتینگ زباله در ساختمان‌ها، یکی از گرایش‌های مدرن در تجهیزات فنی بناهای امروزی هستند. بخصوص ساختمانهای مرتفع امروزی که از نظر معماری به سهولت هر چه بیشتر انجام امور در آنها فکر شده است، به انواع سیستم شوت زباله نیاز جدی دارند. دریچه ها و کانالهای سیستم شوت کمک می‌کند تا بدون هرگونه اتلاف وقتی، زباله‌های خود را از هر طبقه‌ای که هستید به واحد یا مخزن انباشت زباله‌ها انتقال دهید.
این فناوری‌های مدرن شاید به لحاظ انواع، دارای طیف بسیار گسترده و پیچیده‌ای نباشند. اما به هر حال لزوم توجه به انواع آنها و متناسب بودنشان با کاربری‌ها و نیازهای مختلف، موضوعی پراهمیت بشمار می‌رود. بعنوان مثال چنانچه در ساختمانهای مرتفع از ابتدا به فکر طراحی مجاری شوت نباشید، دچار مشکل خواهید شد. زیرا تنها راه پیش رو، استفاده از باکس‌های خارجی و عملاً خراب شدن دید بصری نمای ساختمان خواهد بود!.
سیستم شوتینگ زباله چیست؟
شهرهای با رشد سریع، مجبور به ساخت ساختمانهای مسکونی و تجاری مرتفع هستند تا حداکثر مبارزه را با کمبودها داشته باشند. در این سناریوی در حال تغییر، جمع آوری زباله از هر طبقه و دفع آن، به یک کار خسته کننده تبدیل شده است. باکس‌های شوتینگ زباله وسیله‌ای برای غلبه بر مشکل فوق با سهولت و البته نهایت بهداشت است. بهره گیری از این سیستمها، دیگر هرگونه دغدغه‌ی:
- نیاز به حمل دستی زباله‌ها از پله ها و آسانسور به نقاط پایین دستی و انتشار بوهای نامطبوع،
- اتلاف وقت و انرژی ساکنان (بخصوص در فرآیند حمل از طبقات بالا تا طبقه همکف)،
- ایجاد کثیفی و ریخته شدن چرکابه‌ها در طبقات و باکس‌های ارتباطی و شیوع بیماری‌ها،
و… را از بین می‌برد. باکس‌های شوتینگ زباله، یک سیستم زباله دان با فضای (شفت) عمودی طولانی هستند که از هر طبقه در یک ساختمان عبور می‌کنند. سیستم‌هایی که شامل یک در در هر طبقه هستند. بطوریکه از طریق همین دریچه ها، ساکنان می‌توانند زباله‌های خود را در چاله بریزند. این درب‌ها معمولاً در یک اتاق کوچک در هر طبقه قرار دارد. گاهاً نیز دریچه‌های شوتینگ در فضای باز مشاع طبقات جانمایی می‌شوند که کاری اشتباه است!!.
زباله‌های قرار داده شده در ناودان به یک متراکم کننده یا زباله‌دان در پایین می‌ریزند. سپس تخلیه‌ی کامل آنها بصورت انباشت شده، از ساختمان صورت می‌پذیرد.
باکس شوت زباله؛ راه حل کارآمدی برای ساختمان‌ها
مالکان و اپراتورهای ساختمان‌ها به طور طبیعی به دنبال راه‌هایی برای مدیریت کارآمد زباله از طریق سیستم‌های شوتینگ زباله (سیستم‌های لجستیک مدیریت زباله) برای ساختمان‌ها هستند. بطورکلی چالشها و ویژگی‌های روزگار امروزی، بر راه‌حل‌های کارآمد و «مسئولانه» برای طیف وسیعی از مسائل موجود در جامعه تأکید دارد. جامعه ای که شاهد جمعیت روزافزون آن هستیم و با:
- گستردگی محصولات مورد استفاده
- و تغییرات گسترده سبک زندگی و عادات ایجاد شده،
باید به روش‌های جمع آوری و دفع زباله‌جات در آن توجه جدی‌تری شود. در مجموع می‌توان گفت که این واقعیت که تعداد محصولات و “مواد مصرفی” مختلف همراه با جمعیت رو به رشد در حال افزایش است، یک واقعیت محتاطانه است. بنابراین تنها می‌توان بسترهای مختلفی را برای این روند رو به افزایشی که منجر به:
- دسته بندی و
- بازیافت بعدی طیف وسیعی از مواد باقیمانده در اطراف ما به شکل زباله می‌شود،
ایجاد نمود و در حقیقت همسو با این مسیر، حرکت کرد. بنابراین ساختمانهای تجاری و مسکونی تبدیل به «منبع اولیه» زباله برای کل فرآیند بازیافت می‌شوند. قطعاً برای دریافت ثمره‌ی مناسب‌تر، بکارگیری قوانین و البته وجدان فردی بسیار موثر است. البته همواره وضع قوانین سفت و سخت، سوپاپ اطمینان بهتری را برای جوامع مختلف به همراه دارد. زیرا همگان به اجبار بایستی از آن تبعیت کنند. نکته‌ی مهم اینجاست که تمامی این توجهات و حرکت‌های عملی، منجر به مدیریت مسئولانه زباله‌ها خواهد شد.
دلایل اهمیت انواع سیستم شوتینگ زباله
در گذشته عمده‌ی محصولات مورد استفاده توسط مردم به صورت ارگانیک و حاصل دسترنج روزمره یا سالانه بود. ولی امروزه استفاده از طیف وسیعی از مواد غذایی، محصولات متنوع سرگرمی و دکوری و… و البته حجم بالای صادرات، منجر به افزایش بهره‌گیری از پلاستیک‌ها، کارتن‌ها و… برای بسته‌بندی و انتقال شده است. بنابراین افزایش طیف‌های مختلف زباله‌جات، لزوم دسته‌بندی دقیق‌تر آنها را نیز تبیین می‌کند. به همین منظور تصور کنید:
در یک ساختمان مرتفع فاقد سیستم شوتینگ زباله، یکی از ساکنان بخواهد پلاستیکی را به رودخانه مجاور بیاندازد. پلاستیک مورد نظر به احتمال زیاد تا 1000 سال تجزیه نمی‌شود. یعنی هم آب را آلوده خواهد کرد. هم نمای پاک و زیبای رودخانه را دچار معضل می‌کند؛ و هم می‌تواند به تلف شدن گونه‌های جانوری مختلف منجر شود!!.
سیستم‌های شوت زباله پیشرفته‌تر، دارای مخزن چندگانه برای تفکیک انواع زباله‌جات هستند. بدین ترتیب زباله‌های تر و خشک از مبدأ جدا شده و در دراز مدت، سبب کاهش هزینه های جداسازی آشغال‌ها خواهد شد. همچنین این کار به سالم ماندن زباله‌های پراهمیت و قابل بازیافت نیز کمک می‌کند. بعنوان مثال کاغذ خشک اگر از همان ابتدا بطور مجزا تفکیک شود، استفاده مجدد از آن بسیار راحت خواهد بود. ولی همان کاغذ در التقاط با آلودگی‌های تر، احتمالاً تا رسیدن به شرکت‌های بازیافتی کاملاً نابود می‌شود!!.
انتقال زباله‌ها به صورت سنتی و مدرن
دسته بندی زباله بصورت سنتی، از هر محل کار یا در هر اتاق شروع می‌شود. تفکیک کامل زباله ها به طور قابل توجهی توسط سطل‌های زباله که برای آن هدف مشخص ساخته شده‌اند، تسهیل می‌شود. آنها دارای محفظه یا چندین جعبه جداگانه برای هر گروه از زباله‌ها هستند. در بیشتر موارد، این محفظه‌ها دارای پیکتوگرام های تصویری کمکی یا کتیبه‌های قابل مشاهده هستند. پیکتوگرام‌هایی که نشان دهنده نوع زباله‌ای است که باید در جعبه‌های جداگانه ذخیره شود.
چرخ دستی های جمع آوری زباله در ساختمانهای دارای واحدهای مسکونی استفاده نمی‌شوند. اما کیسه‌های حاوی زباله‌های معمولی خانگی، مستقیماً به داخل کانالهای با نیروی جاذبه پرتاب می‌شوند. درون ساختمانهای غیرمسکونی، در هر طبقه چرخ دستی‌های جمع‌آوری زباله وجود دارد که برای حمل زباله‌هایی که قبلاً برای پرتاب به دریچه کانالهای انتقال ضایعات دسته‌بندی شده‌اند، استفاده می‌شود. درون ساختمانهای چندین طبقه‌ی تولیدی/صنعتی، ناودان‌ها به یک اتاق فنی مجهز به وسایلی برای مرحله نهایی پردازش زباله، منتهی می‌شوند. کیسه‌های حاوی زباله‌های دسته‌بندی شده، مثلا بر اساس:
- رنگ کیسه،
- و یا علامت‌های رنگی روی کیسه و…،
از طریق ناودان به پایین پرتاب می‌شوند و سپس بر اساس گروه زباله متناسب، فشرده می‌شوند.
انواع مخازن جمع آوری زباله
وضع قوانین محکم در رابطه با بکارگیری مخازن تفکیک ساز ضایعات، در بسیاری از نقاط جهان شروع شده است. بمنظور فهم بهتر این موضوع باید گفت:
اکثر مخازن انتهایی انباشت زباله (زباله‌دان‌ها)، بصورت تک منظوره هستند. یعنی تمامی زباله‌جات تر و خشک و ارزشمند و کم‌ارزش، به درون یک مخزن ریخته می‌شود. امروزه اما بر مبنای سیاست‌های تفکیک از منبع اولیه، بکارگیری مخازن با قابلیت تفکیک زباله‌جات در سیستم‌های شوتیگ زباله بسیار رواج یافته است.
این قوانین در درجه اول به موضوع تفکیک زباله بر اساس روشی که بعداً پردازش می‌شود، می پردازد. الزام سیستم‌های شوت زباله به مخازن تفکیک ضایعات، موجب می‌شود تا این «منابع اولیه» زباله‌های خود را به شکلی که برای زنجیره بعدی فرآیندهای مدیریت پسماند طبقه‌بندی شده و آماده شده است، منتقل کنند. مخزن‌های جمع آوری مورد نظر می‌توانند از جنس عناصر پلیمری باشند. اما مسلماً با انواع مخزن اسید پلی اتیلن، فایبرگلاس، پلی پروپیلن و…، یک دنیا تفاوت دارند. درحال حاضر، تفکیک زباله در سطل‌های تفکیک زباله، دیگر یک دیدگاه آرمان شهری نیست. اگرچه انتقال این زباله‌های:
- طبقه‌بندی شده و
- به شکل فشرده،
به اتاق‌های فنی شرکت‌های بازیافت و از آنجا مستقیماً به پردازشگرها، تا حد امکان فرآیند جمع‌آوری را آسان می‌کند. ولی مطابق اتوپیای امروزی، تأکید بر تفکیک سازی زباله‌ها از مبدأ وجود دارد. درحقیقت تفکر در مورد کارایی مدیریت زباله یک ساختمان که غالباً از طریق نصب سیستم‌های شوتینگ زباله تجلی پیدا می‌کند، به اندازه فکر کردن به راه حل‌های انرژی برای یک ساختمان پراهمیت است.
استدلال‌های نصب انواع شوتینگ زباله
ویژگی‌های مثبت و پرتعداد سیستم‌های شوتینگ زباله موجب شده تا استدلال‌های منطقی زیادی برای نصب آنها وجود داشته باشد. برخی از مهمترین مزایای نصب باکس‌های شوت زباله عبارتست از:
- این یک راه حل موثر، کارآمد و از نظر زیبایی شناسی دلپذیر است.
- امکان استفاده از متریال‌های مختلفی همچون لوله کاروگیت و…
- هزینه‌های خرید آن به طور قابل توجهی هزینه های نصب آسانسور را کاهش می‌دهد.
- در هزینه‌های حمل زباله به دور از ساختمان، صرفه جویی می‌کنید.
- راه حلی بهداشتی برای مدیریت زباله‌های ساختمان محسوب می‌شود.
- بسته به شرایط و زمان نصب، امکان قراردهی انواع سیستم های شوت زباله وجود دارد.
- عملیات ایمن
- نصب آسان و سریع و تنوع بالا
- عمر سرویس نامحدود
- دارای ایمنی آتش.
- عدم آلودگی راهروها و عدم انتشار بوهای ناخوشایند و بیماری‌ها.
- تردد کمتر و کاهش آلودگی‌های صوتی ناشی از رفت و آمدهای پیاپی برای تخلیه زباله‌جات.
- مخفی بودن از نظرها و عدم آسیب به زیبایی بنا؛ در صورت نصب به صورت داخلی.
مزایای نصب شوت زباله برای پروژه‌های ساختمانی
سیستم‌های شوتینگ زباله برای پروژه های ساختمانی دارای مزایای متعددی هستند:
- فضای کاری امن تر:
از آنجایی که زباله‌ها هر روز از محل‌های ساخت‌وساز بیرون می‌آیند، ایمنی به یک مسئله اصلی تبدیل می‌شود. یک باکس مناسب دفع ضایعات، می‌توانید امنیت یک محیط کار را تا حدود زیادی تضمین کند. چنانکه در آن فرد می‌تواند با خیالی آسوده تر کار کرده و به سرعت در اطراف حرکت کند.
- راحتی کار:
محل‌های کار زیادی در یک کارگاه ساختمانی وجود دارد که می‌توان آنها را تا چند کیلومتری گسترش داد. ناودان زباله نصب شده در مکان‌های مختلف می تواند در زمان بسیار صرفه جویی کند و باعث سهولت کسب و کار و پیشرفت جغرافیایی پروژه‌ها شود.
- محیط زیست پاک:
خلاص شدن از شر زباله ها در محل کار، به کارگران این امکان را می‌دهد که آزادانه و سریعتر کار کنند. همچنین به کارگران اجازه می‌دهد تا از فضای وسیع‌تری برای کار استفاده نمایند. ضمن اینکه از کثیف شدن محیط پیرامون پروژه نیز جلوگیری شده و موجب سرایت آلودگی و بیماری به کارکنان نشود.
- هزینه‌های بیمه کمتر برای محیط و کارگران:
ضایعات و زباله‌ها می توانند منجر به تصادفات و آسیب‌های زیادی در اثر پرتاب و سقوط شوند. شرایطی که می‌تواند موجب توقف پروژه‌ها گردد و هزینه‌های بیمه‌ای زیادی را برای کارفرما به همراه داشته باشد. انواع سیستم شوتینگ زباله مستحکم، ایمنی محیط‌های کار را بطور قابل توجهی افزایش می‌دهد. بطوری که باعث حداقل تصادف یا شرایط بدون تصادف می‌شوند و در هزینه‌های بیمه صرفه جویی می‌کنند.
انواع شوتینگ زباله بلحاظ قرارگیری
بلحاظ مکان نصب و محل قرارگیری، انواع سیستم شوتینگ زباله را می‌توان به دو دسته‌ی:
- شوتینگهای داخلی
- و سیستم‌های شوت زباله خارجی
تقسیم بندی نمود. حال دلیل نصب داخلی و خارجی این باکس ها چیست؟!. در پاسخ می‌توان گفت که:
برای ساختمانهای مرتفع، جانمایی شوتینگهای زباله بایستی از همان ابتدا در نقشه ساختمانی انجام شود. امری که موجب کاهش هزینه‌های پروژه می‌گردد. همچنین با مخفی ماندن باکس از دید افراد، هیچگونه خللی نیز در نماسازی بنا بوجود نمی‌آید.
روند کار نیز با درنظرگیری شوتینگهای داخلی، سریعتر انجام می‌شود. زیرا نیاز به عملیات اجرایی دوباره (پس از اتمام مراحل ساخت ساختمان) وجود ندارد. یکی دیگر از مزایای باکس‌های دفع زباله داخلی، مستحکم بودن آنهاست. نصب این سیستمها (باکس‌های انتقال ضایعات) در حین ساخت و ساز می تواند بسیار سودمند باشد. درحقیقت از ایمنی گرفته تا بهره‌وری؛ یک لوله زباله بر هر جنبه‌ای از ساخت و ساز تأثیر می‌گذارد.
از سوی دیگر ممکن است که کارفرما، طراح یا پیمانکار به سهو یا عمد از تعبیه‌ی باکس شوت ضایعات خودداری کرده باشد و پس از اتمام تمامی مراحل ساختمانی، تصمیم به قرار دادن باکس بگیرد. درچنین شرایطی قطعاً سوراخ کردن کف طبقات و ایجاد حفره‌ای عمودی از طبقات مرتفع ساختمان تا بخش انتهایی مخزن در زیرزمین یا همکف، ممکن نیست. بنابراین نصب سیستم شوتینگ زباله خارجی در دستور کار قرار می‌گیرد. فارغ از استحکام کمتر، مهمترین عیب این نوع باکس‌ها، زشت شدن نمای ساختمان است. بخصوص اگر نما دارای دیتیل های جذاب و پرخرج متعددی باشد!.
انواع ناودان شوت زباله
سیستم تدارکات جامع مدیریت زباله ساختمان، عمدتاً زمانی استفاده می‌شود که انواع مختلف زباله‌ها نیاز به رسیدگی فوری داشته باشند (لباس‌های قابل شستشو، تجهیزات عفونی شده و…)؛ تا پس از پرتاب ابتدایی به درون باکس‌ها، به اتاق لباسشویی یا اتاق فنی حمل شوند. و یا هنگامی که ساختمان‌هایی مرتفع در اختیار داشته باشیم، نصب این تجهیزات برای تسهیل شرایط زندگی ضروریست. ناودان‌های قابل استفاده با گرانش و جاذبه، بعنوان ستون فقرات هر سیستم لجستیکی سازگار در ساختمان‌ها هستند. آنها در راستای حمل زباله و لباس‌ها به یک نقطه مشخص در ساختار سیستم شوتینگ زباله عمل می‌کنند. البته ناودان‌ها در ویژگی‌هایی نظیر:
- قطر لوله ناودان،
- جنس بدنه،
- میزان نفوذپذیری درب ناودان
- و مقدار محلول خروجی،
با یکدیگر دارای تفاوت‌هایی هستند. گونه‌های مختلفی از ناودان‌های شوت زباله در دسترس طراحان قراردارد. مهمترین انواع این ناودان‌های سیستم‌های شوتینگ زباله عبارتست از:
- ناودان‌های کتانی:
آنها برای فضاهای تجاری مانند بیمارستان‌ها، مدارس و هتل‌هایی که زباله‌ها مربوط به لباس‌های کتانی و لباسشویی است مناسب هستند. بنابراین برای انتقال ضایعات سخت و تیز مناسب نمی‌باشند!.
- ناودان‌های زباله تک منظوره و قابل تفکیک:
در قالب سیستم‌های شوتینگ زباله و بخشی از آپارتمان‌ها و ساختمانهای بلندمرتبه هستند که نیاز به دفع زباله از سطوح ارتفاعی مختلف را برطرف می‌کنند. این شفت‌های عمودی می‌توانند بصورت تک منظوره طراحی شوند. و یا دارای ریزباکس‌های تفکیک زباله باشند.
- ناودان‌های مخزنی:
باکس مورد اشاره از این نوع، می‌تواند طولانی باشد و تا 200 فوت بالا رود. در واقع قابلیت استفاده از آنها برای دفع زباله‌ها در پایین ترین نقطه نیز وجود دارد.
نصب و راه‌اندازی شوتینگ زباله
به‌جهت جانمایی و نصب سیستم‌های شوتینگ زباله، توجه به چندین امر ضروری خواهد بود:
- اولین قدم ایجاد یک اتاق تخلیه در طبقه اول با استفاده از زاویه نگهدارنده کف است. اتاقک مورد نظر روی زمین قرار می‌گیرد و از موازی بودن درب ورودی آن با اعضای متقاطع آن، بایستی اطمینان حاصل شود.
- ابتدا بخش ورودی در دهانه قرار می‌گیرد و سپس حلقه‌های نگهدارنده، شناسایی و پشتیبانی می‌شوند.
- پس از قرار دادن اولین بخش ورودی، نوبت به آب‌بندی لوله می‌رسد. انتهای خم شده در قسمت ورودی قرار می‌گیرد؛ تا فضا را ببندد.
- اکنون صفحه سرلوله شوتینگ زباله نصب شده است. درادامه شیلنگ انعطاف پذیر به قسمت دریچه دریچه بالای سقف متصل خواهد شد.
- مجموعه را برای دریچه روی سقف قرار دهید و بدنه هواکش را محکم کنید. حال می‌توان فلاشینگ شمارنده را به لوله هواکش متصل کرد.
- در حال حاضر ما یک ناودان عمودی داریم. قطر کانال یا ناودان عمودی برای ساختمانهای مرتفع، معمولاَ بین 400 الی 600 میلی متر در نظر گرفته می‌شود. یعنی همان قطری که برای دهانه هندهول‌ها اجرایی می‌گردد. (البته دهانه انواع منهول پلی اتیلن با توجه به ورود فیزیکی بازرسان به درون آن، بیشتر خواهد بود؛ از 700 تا حدود 1200 میلیمتر)
- زمان اتصال کابل‌های برق، بایستی درب‌های ورودی و دریچه‌ها و لوله کشی‌ها تراز شوند.
- نصب باید به اتاق تخلیه ختم شود. سپس بخش انتهایی (آستین) تخلیه را با گیره‌های زاویه‌ای که با استفاده از پیچ و مهره محکم شده‌اند، به کل سیستم اضافه کنید. (مستحکم نمودن این بخش، امری بسیار واجب است)
- اکنون، پیوند ذوب پذیر را می توان به گیره زاویه در پایین درب متصل کرد.
- چنانچه مخازن بصورت تفکیک شده باشند، از همان ابتدا باید تمهیدات خاصی اندیشیده شود.
متریال باکس سیستم GARBAGE CHUTE
یک کانال شوتینگ زباله می‌تواند از فلزات و پلاستیک‌های پلیمری مختلف ساخته شود. آلومینیوم به دلیل سبک وزنی و مقاومت در برابر خوردگی، به طور گسترده‌ای به عنوان یک لوله شوت زباله استفاده می‌شود. آلیاژهای آلومینیوم ریخته گری که با حالت اکسترودشده و به صورت سرد تولید می‌گردند، برای باکس‌های این سیستمها کارایی مطلوبی دارند. برحسب عوامل متعددی نظیر:
- مقاومت،
- طول عمر بالا،
- خاصیت هیدرولیک عالی،
- وزن بسیار سبک و نصب راحت،
- اتصالات قدرتمند و…،
البته لوله پلی اتیلن دوجداره فاضلابی شاید بعنوان بهترین گزینه برای باکس های شوتینگ زباله معرفی شود. گونه‌های دیگری از انواع لوله‌های پلیمری نیز برای این نوع کاربردها، مناسب هستند. اما بازهم مجموعاً می‌توان گفت که لوله‌های پلی اتیلن دوجداره فاضلابی (لوله کاروگیت سایز 400 میلیمتر تا 600 میلیمتر)، مناسب‌ترین انتخاب برای سیستم‌های GARBAGE CHUTE می‌باشند.
اگرچه که از انواع لوله‌های فولادی برای بدنه باکس‌های هدایت ضایعات استفاده می‌شود. ولی پوشش‌هایی از مواد مختلف مانند آلومینیوم بدلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی، بازهم پرطرفدارتر است. عناصر پلی اتیلنی با چگالی بالا نیز برای باکس‌های شوت زباله، پرتقاضا می‌باشند. (ویژگی‌های مشابه با کاروگیت‌ها و تحمل شرایط سخت محیطی)
بخش‌های تشکیل دهنده باکس ساختمانی دفع زباله
اجزای اصلی یک سیستم شوتینگ و ناودان زباله عبارتند از:
- تهویه
- سیستم‌های تمیز کردن برس
- درب دسترسی / نگهداری کلیددار
- آبپاش برای سیستم ایمنی آتش نشانی و فلاشینگ
- قاب های ساپورت‌جات
- واحد ضدعفونی کننده
- درب‌های به هم پیوسته دارای رتبه آتش نشانی
- حلقه‌های گیره
- کانال ناودانی سیستم شوتینگ زباله
- بخش آب ورودی
- شیاره های انحراف
- Bi-Sorter/Tri-sorter
- درب کرکره آتش نشانی
- صفحه کنترل
- چرخ دستی های HDG/HDPE
- متراکم کننده ها
- مخزن انتهایی شوت زباله و غیره.