در گذر قرنها و حتی در دهه‌های اخیر، روشهای آبیاری پیشرفت شگرفی داشته اند. یکی از تجهیزات مورد استفاده که بطور چشمگیری با استقبال گسترده در سطح جهان مواجه شده است، «نوار تیپ آبیاری» می باشد. تجهیزاتی که با ساختار فوق العاده منعطف خود، به شکل گیری خطوط آبیاری قطره ای کمک می کنند. کشورهای پرجمعیت جهان از جمله چین، به جهت کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، به استفاده از انواع نوار تیپ روی آورده اند. البته که همواره در پی کاوش روشهای آبیاری پیشرفته‌تری نیز هستند. تا هم ارتقای عملکرد به خوبی صورت بگیرد؛ و هم بهینه سازی جدی و مثمرثمرتری در الگوی مصرف آب صورت بگیرد.
البته گاهاَ کشاورزان با سوء تفاهم های جدی در بحث انتخاب سیستم آبیاری مناسب خود روبرو می شوند. یکی از مهمترین سوالات موجود در این زمینه، اینست که: « نوار تیپ آبیاری چه تفاوتی با لوله آبیاری قطره ای دارد؟!». با ما همراه باشید تا به تفاوت های این دو تجهیزات اشاره داشته باشیم.
دلیل استفاده از نوار تیپ و لوله آبیاری قطره ای
دلیل نصب نوار تیپ و لوله آبیاری قطره ای، کاملاَ مشخص است: راه اندازی سیستمهای آبیاری قطره‌ای کشاورزی. امروزه در سراسر جهان و با توجه به بحران های:
- گرم شدن تدریجی زمین
- و کاهش منابع آبی،
ضرورت استفاده از سیستم های آبیاری قطره ای، چه در اراضی کشاورزی و چه در گلخانه‌ها بسیار حیاتیست. نوار تیپ و لوله‌های کم‌قطر آبرسان، از آندست تجهیزاتی هستند که بستر را برای راه اندازی سیستمهای آبدهی قطره ای فراهم می‌آورند. حفره های کوچک موجود بر روی این تجهیزات، در فواصل معینی از یکدیگر قرار گرفته اند. از همین رو توزیع آب در بخش های مختلف اراضی کشاورزی، یکنواخت و به خوبی صورت می‌پذیرد. مجموع تمامی این اقدامات، کاهش قابل توجه مصرف آب را به ارمغان می‌آورد.
آبیاری قطره ای با نوار تیپ
وجود ویژگی های متعدد عملکردی، موجب رواج استفاده از انواع نوار تیپ آبیاری در سیستمهای توزیع آب قطره ای شده است. برخی از مهمترین ویژگی های این تجهیزات عبارتست از:
- یکپارچی و باز و بست آسان
- شیوه استفاده‌ی بی دردسر
- انعطاف فوق العاده
- قابلیت جمع شدن پس از اتمام کشت های فصلی
- عدم جاگیری
- و قیمت بسیار اقتصادی.
بوسیله‌ی سوراخ های ریز موجود بر بدنه‌ی نوار آبیاری تیپ، آب و مواد مغذی مورد نیاز گیاهان به طور یکنواخت و آهسته توزیع می شود. آنهم با توجه به نیازهای آب مورد نیاز هر محصول؛ از طریق سیستم نوارها یا لوله‌های فشار کم و قطره چکان نصب شده بر روی مویین. بطورکلی پروسه‌ی آبرسانی با این سیستم ها، یکنواخت و آرام می‌باشد. یعنی آب به آرامی و طی بازه‌های زمانی معین، به داخل خاک ناحیه‌ی ریشه می ریزد. به‌عبارت دقیقتر، نوار آبیاری قطره ای از خط لوله خود استفاده می کند تا مستقیماً آب را به ریشه محصولات برساند. امری که از طریق دهانه بالایی یا سرقطره‌ی لوله مویین با قطر حدود 10 میلی متر، انجام میشود. (همراه با با اثر آبیاری یکنواخت و راندمان صرفه جویی آب بالا).
درسوی دیگر، رایج ترین لوله برای آبیاری قطره ای، لوله‌های استوانه ای هستند. لوله‌هایی که با ارائه‌ی:
- دیواره ضخیم،
- زمان سرویس (استفاده) طولانی و
- مقاومت در برابر خوردگی،
بهتر از تسمه‌های آبرسانی قطره ای و گاهاَ بهتر از نوارهای tape نیز عمل میکنند. اما هزینه بیشتری را در پی دارند!!.
کشت محصولات خاص با لوله و نوار آبیاری
پیش از هرگونه اقدامی برای انتخاب، بایستی در نظر داشته باشید که نوار تیپ آبیاری و لوله آبیاری را بایستی برای پوششدهی نیازهای کشاورزی چه نوع محصولاتی نیاز دارید؟!. در پاسخ میتوان عنوان کرد که مناطق پر آب غالباَ کمتر به استفاده از سیستم های آبدهی قطره ای روی آورده اند. مثال بارز این امر، استانهای شمالی کشور، «گیلان» و «مازندران» هستند. کشت محصولات اصلی این استانها از جمله برنج، غالباَ:
- به شیوه غرقابی
- و به کمک کانالهای آبرسانی گسترده،
صورت می‌گیرد. اما استانهای خشک و کویری کشور، ضرورت صد چندان بیشتری برای استفاده از سیستم های آبیاری قطره ای و نوار های تیپ دارند. چنانکه مثلاَ کشت هندوانه، نیشکر، دانه کلزا، خیار، انواع و اقسام حبوبات و…، باید با استفاده از نوار تیپ آبیاری انجام شود. علی‌الخصوص هندوانه و خیار که برآورده شده‌است واردات آنها، بسیار سودمندتر از کشت آنها در نقاط کویری می‌باشد!. حتی الامکان در صورت کشت این قبیل محصولات، بایستی از سیستم های آبیاری قطره ای بهره گرفته شود.
مزایای نوار تیپ نسبت به لوله آبیاری
مسلماَ انواع نوار تیپ آبیاری و لوله‌های قطره ای، دارای تفاوت هایی با یکدیگر می باشند. در زیر برخی از فاکتورهای عملکردی و هزینه ای این تجهیزات، آورده شده است:
- اول اینکه نوار آبیاری قطره ای در صورت عدم وجود آب و فشار، کاملاَ صاف است. در حالی که لوله‌های آبیاری قطره ای، استوانه ای می باشند. همین امر موجب می شود که نوار های تیپ قابل جمع شدن به دورحلقه های مخصوص باشند. (و به نقاط دیگر و سایر پروژه ها انتقال یابند)
- بلحاظ انعطاف پذیری نیز، وضعیت نوارهای tape کاملاَ شاخص تر است. بطوریکه میتوان گفت:
گرچه لوله های آبیاری قطره ای نیز معمولاَ از پلیمرهای منعطف ساخته می شوند. اما ساختار لوله‌ای و استوانه‌ای آنها موجب میشود تا به هیچ وجه، به پای انعطاف نوار تیپ نرسند.
- بلحاظ مقاومت اما، وضعیت لوله‌های مورد نظر بسیار بهتر است. (با توجه به عملیات های مقاوم سازی صورت گرفته بر روی این تجهیزات و گاهاَ نیاز به نصب در زیر خاک)
- آبهای سیستم آبیاری قطره ای، غالباَ از حفره‌هایی با فرمهای مختلف (اصطلاحاَ سر قطره‌های متنوع)، توزیع می‌گردد. نوار تیپ قطره ای عموماً با سر صاف و لوله های آبیاری، معمولاَ با سر استوانه‌ای مشاهد میشوند.
- مولفه «زمان استفاده»، دیگر عامل تفاوت این تجهیزات صنعتی است. در مقایسه با لوله آبیاری قطره‌ای، ضخامت دیواره نوار tape، نازک‌تر و زمان استفاده از آن کوتاه‌تر است. این در حالیست که زمان استفاده از لوله‌های آبدهی قطره‌ای، به مراتب طولانی‌تر است.
- میزان سرمایه گذاری یا همان هزینه‌کرد برای لوله‌های آبیاری قطره ای، بیشتر از نوار تیپ خواهد بود. هزینه حمل و نقل لوله ها در متراژ های بالا نیز بیشتر از نوارهاییست که به سبب انعطاف پذیری خارق العاده خود، قابلیت جمع شدن به دور یک حلقه را دارند.
میزان خروجی آب لوله و نوار آبیاری
مطلب بعد در رابطه با مقدار آب خروجی از این دو محصول است. خروجی آب نوار آبیاری تیپ در حدود 2 لیتر در ساعت می باشد. درسوی مقابل، لوله آبیاری قطره ای حدود 3 لیتر در ساعت خروجی خواهد داشت. اگرچه در نگاه اول میزان خروجی بیشتر، کارایی به مراتب بهتری برای پوششدهی نیازهای اراضی بزرگ کشاورزی بنظر می‌رسد. ولی از منظر اصلاح الگوی مصرف، میزان خروجی کمتر نوار تیپ، یک ویژگی مثبت محسوب میشود.
نکته: حفره‌ی خروجی لوله قطره ای، بزرگتر از نوارهای tape قطره ای است.
نصب لوله کاروگیت برای کشاورزی
برای سیستمهای آبیاری قطره ای، همچنین میتوان از پایپ‌های مستحکمی نظیر «لوله کاروگیت» استفاده نمود. لوله کاروگیت یا همان لوله‌های پلی اتیلن دوجداره فاضلابی، گونه ای از تجهیزات هستند که هرچقدر از مزایا و ویژگیهای آن بگوییم، بازهم کم است. بطوریکه دارای انواع ویژگیهایی همچون:
- مقاومت ذاتی بالا
- فشارشکنی خارجی با توجه به فرم حلقه حلقه‌ی آن
- انعطاف پذیری
- قیمت مناسب
- قابلیت نصب سطحی و همچنین نصب عمقی تا 14 متر
- تولید در سایزها و مقاومت های مکانیکی متنوع
- ماندگاری بینظیر
- مقاوم در برابر تابش مستقیم
- امکان ساخت انواع تجهیزات صنعتی از لوله کاروگیت فاضلاب. ( سپتیک تانک، چربی گیر، مخزن کاروگیت، ایستگاه پمپاژ فاضلاب و…)
- سازگار با انواع شرایط محیطی سرد و خشک، گرم، معتدل و…
می‌باشند. به‌جهت استفاده در سیستمهای آبیاری قطره ای، غالباَ لوله های کاروگیت سایز 110، 160، 200، 250 و نهایتاَ 315 میلیمتر بکار گرفته میشوند. این درحالیست که در پروژه های آبرسانی و انتقال فاضلاب با دبی بالا، از لوله‌های کاروگیتی تا قطر 3300 میلیمتر نیز استفاده میشود. جهت کسب اطلاعات در مورد لوله کاروگیت 3000 میلیمتر اینجا کلیک کنید.
ضخامت نوار تیپ
انواع نوار آبیاری تیپ قطره ای، تجهیزاتی هستند که تنها پس از پر شدن با آب، بزرگ میشوند. با اینحال این نوارهای خطی عمدتاَ با دیواره ای نازک و با ضخامتهای دیواره:
- 15 میلی متر،
- 2 میلیمتر و
- 3 میلی متر،
طراحی و تولید می گردند. (در مقایسه با Drip Line که معمولاً ضخامت دیواره‌ی بین 0.9 میلی متر تا 1.2 میلی متر دارد)
فشار درونی قابل تحمل نوارهای تیپ آبیاری، تقریباَ معادل 0.2 الی 1.25 بار (8 تا 15 psi) می‌باشد. یعنی مقداری کمتر از انواع لوله پلی اتیلن دوجداره و لوله های کاروگیتی. درنتیجه نوارهای tape برای جریانهای درونی کم و فشار محدود کاربرد دارند.
یک عامل مهم در تعیین فاصله قطره چکان، فاصله بوته از یکدیگر است. فاصله نوار آبیاری قطره ای بین 15 سانتی متر، 20 سانتی متر و 30 سانتی متر متغیر است. اگر گیاهان شما فاصله بیشتری دارند، می توانید به سراغ قطره چکان های بزرگتر بروید. طول ردیف البته به اندازه محصول بستگی دارد. اما به هر ترتیب نحوه آبیاری با نوار قطره ای نیز در تعیین اندازه ها، نقش خواهد داشت. همچنین غالباَ دو نوع قطر در نوارهای قطره ای در دسترس است؛ 16 میلی متر و 22 میلی متر. مدلهای 16 میلی متر، استاندارد صنعتی بوده و احتمالاَ بیشتر مورد نیاز شماست.
مدت سرویس دهی نوارهای tape
تجهیزات نوار تیپ آبیاری معمولاَ برای کشت های کوتاه مدت استفاده می شوند. بدینگونه که با توجه به نازک بودن دیواره‌ی آن، بین 1 تا 5 سال دوام خواهند داشت. دلیل ارائه‌ی بازه زمانی متفاوت، مربوط به میزان کارکرد و نوع مراقبت مشتری است. لوله‌های قطره چکان استوانه ای را البته میتوان بین 10 تا 30 سال (بسته به مراقبت کشاورز) مورد استفاده قرار داد. بدلیل صاف بودن نوار tape در هنگام عدم آبیاری، این امکان بوجود می‌آید تا:
- پس از پایان فصل کشت
- یا هنگام برداشت محصول،
اصطلاحاَ پس زده شوند یا به زبان ساده جمع آوری گردند. نوارهای آبیاری تیپ در سیم پیچ های بسیار بزرگتر بین 1000 متر تا 3000 متر عرضه می شوند. هنگامی که به هر دلیلی ردیف ها خراب شوند، میتوان نوارها را دور سیم پیچ دایره‌ای جمع نمود. مدلهای نواری Dripline اما در سیم پیچ های 100 تا 400 متری عرضه می شوند. بنابراین به راحتی قابل جمع شدن نیستند!.