همه چیز ممکن است برای سپتیک تانک ها اتفاق بیفتد که مانع از کارکرد آنها شود. چیزهایی که ممکن است حتی به آنها فکر نکرده باشید که از جالبترین و عجیب ترین آنها میتوان به آسیب ریشه درخت به مخزن سپتیک تانک پلی اتیلن اشاره نمود. سخت است باور کنیم که ریشه های درختان یا درختچه ها می توانند به اندازه‌ای قوی باشند که از طریق دیواره های گندانبارها رشد کنند. و یا فشار کافی به بیرون مخزن وارد کنند تا دیواره ها کمانش یافته یا شکافته شوند.
به‌همین دلیل است که تأکید میشود از نصب سپتیک‌تانکها در کنار درختان و پوششهای گیاهی با ریشه های قدرتمند، پرهیز کنید. ورود ریشه‌ها به لوله های انتقال فاضلاب، یکی از بدترین پیش آمدهای ممکن خواهد بود. چراکه از سویی ریشه‌ها دائماَ در حال رشد بوده و آنقدر کلفت میشوند که لوله‌ها را پاره کنند. و از سوی دیگر، این ساختارها در لوله‌ها شدیداَ کیپ شده و به سختی قابل خارجسازی از لوله کاروگیت یا پلی اتیلنی متصل به گندانبار هستند. پس حالا چه باید کرد؟!
آسیب ریشه برای سپتیک تانک چگونه است؟
آسیب ناشی از ریشه درختان یک مشکل رایج برای سپتیک تانکهای زیرزمینی یا تصفیه خانه های کوچک فاضلاب است. اغلب این مشکل ممکن است چندین سال طول بکشد تا ایجاد شود. اما با گذشت زمان اگر درمان نشود، میتواند پیچیده و پرهزینه شود. تا همین جا یک نکته‌ی کاملاَ مشخص وجود دارد و آن اینست که چنانچه برای نگهداری منظم مخازن سپتیک برنامه ریزی داشته باشید، رشد ریشه‌ها تا حد غیرقابل جبرانی صورت نمی پذیرد.
با وجود تعداد زیادی درخت و درختچه، ریشه ها می توانند به مخزن فشار وارد کرده و باعث ترک خوردن یا خم شدن جداره ها و اجزای مختلف آن شوند. گاهاَ ریشه های گیاهان و درختان، حتی می توانند در خود مخزن سپتیک رشد کنند. بدین ترتیب به آب های زیرزمینی اجازه ورود داده و عملکرد صحیح آن را محدود میکنند. چنین حالتی حتی میتواند موجب حرکت به عقب فاضلاب (بدلیل انسداد) شود. درنتیجه باعث بوجود آمدن بوی نامطبوع و آبهای کثیف و درهم پیچیدگی لایه‌های ساکن‌شده در مخزن خواهد شد.
مقاومت سپتیک تانک ها در برابر ریشه درختان
انواع سپتیک تانکها بلحاظ جنس بدنه، میتوانند شرایط مختلفی را در برابر ریشه‌های درختان داشته باشند. مخازن سپتیک میتوانند از متریال‌های مختلفی نظیر:
- آجر (مدل های منسوخ شده ای که امروزه به ندرت مورد استفاده قرار میگیرند)
- بتن (گندانبارهای بتنی بصورت درجا و پیش ساخته، قابلیت ساخت دارند)
- پلی اتیلن (سپتیک تانک پلی اتیلن، محبوب ترین گزینه موجود در بازار بشمار می‌رود)
- و فایبرگلاس (GRP؛ پلاستیک تقویت شده با شیشه)
طراحی و ساخته شوند. گندانبارها سازه های بسیار محکمی هستند. بخصوص با توجه به فشارهایی که می توانند در زیر زمین با آن مواجه شوند. اما ریشه‌های درختان میتوانند عناصر بسیار پایداری باشند؛ و ما موارد زیادی را دیده‌ایم که:
- یا از طریق خود سپتیک تانک رشد کرده‌اند؛
- و یا از بیرون به دیواره‌های مخزن آسیب جدی وارد کرده‌اند.
تمامی این موارد، مشخصاَ مشکلاتی جدی محسوب خواهند شد. زیرا بر نحوه عملکرد دستگاه تأثیر می‌گذارند. مجموعاَ بایستی خاطر نشان کرد که هم بدلیل مقاومت ذاتی و هم به سبب انعطاف پذیری بسیار بالا، انواع سپتیک تانک پلی اتیلن و فایبرگلاس در برابر رشد ریشه های درختان و گیاهان در مجراهای مربوطه، عملکرد درخشان تری دارند. مهمترین مشکل غالباَ اینگونه است که:
سوراخ ها یا شکاف های ناشی از ورود و گسترش ریشه ها در مجراهای انباره‌های سپتیک، می توانند به آب موجود در زمین اجازه ورود به مخزن را بدهند!!.
تأثیر این امر میتواند به دو شکل مختلف، بروز پیدا کند. اول انکه بطور کامل باعث «به هم خوردن» محتویات سپتیک‌ها شود (در حالی که در غیر این صورت، جریانات فاضلاب باید به لایه های مجزا تقسیم شوند.)؛ و دوم آنکه باعث نشت فاضلاب و وقوع مشکلات خطرناک زیست محیطی گردد!!. این به نوبه‌ی خود، بدین معنیست که نوع نادرست زباله (عناصر آسیب‌زا) می تواند مخزن را ترک کند و هر سیستمی که ممکن است به آن متصل باشد را مسدود کند.
ریشه درخت در هر فصل رشد میکند!
درختان بسیار دلچسب هستند و در سخت ترین سرمای زمستان و بدترین گرمای تابستان زنده می‌مانند. بدین ترتیب شرایط برای رشد ریشه آنها، هیچ تفاوت خاصی ندارد. این پسوندهای مقاوم درخت به طور مداوم در طول عمر درخت رشد می کنند و ثبات و توانایی درخت را برای جمع آوری مواد مغذی افزایش می دهند. در واقع کارشناسان تخمین می زنند که ریشه درختان در هر فصل رشد می کنند؛ درست تا زمانی که دمای زمین بالاتر از صفر باشد.
بیشترین رشد ریشه درخت، البته در بهار و تابستان تخمین زده شده است. اگرچه که برخی از درختان ممکن است در پاییز رشد بیشتری داشته باشند. گسترش پسوندها (ریشه‌های درختان) فوق العاده سریع نیست. ولی به گونه ای پایدار و آرام است که بسیاری از صاحبان خانه ممکن است متوجه آن نشوند.
متأسفانه درخت کاشته شده در حیاط خلوت، ممکن است به آرامی ریشه های خود را به سمت سیستم سپتیک زمین گسترش دهد. این جذب ریشه به میدان های سپتیک، به دلیل سطوح بالای رطوبت رایج در بیشتر مزارع سپتیک است. ریشه‌های درختان توانایی عجیبی برای قرار گرفتن در لوله‌های یک سیستم سپتیک دارند و به‌سمت داخل حرکت میکنند. هنگامیکه ریشه های درخت به یک مخزن ورود نموده و منبسط میشوند، دو اتفاق اصلی را پیش می‌آورند:
- مسیر عبور آب را مسدود میکنند؛
- گاهاَ نیز باعث ترکیدن لوله یا مخزن خواهند شد.
تجهیزات فاضلابی پیشنهادی: منهول پلی اتیلن
ریشه ها با عملیات سپتیک تانک تداخل دارند!
هنگامی که ریشه ها وارد لوله های تخلیه در یک سپتیک تانک میشوند، ممکنست مشکلات زیادی رخ دهد. به عنوان مثال اجزایی همچون:
- سینک،
- توالت،
- وان حمام،
- کاسه روشویی،
- ماشین لباسشویی و
- ماشین ظرفشویی،
ممکن است تخلیه ضعیفی داشته باشند. زیرا ریشه لوله را مسدود می کند. حتی بدتر از آن، یک ریشه درخت می تواند به مخزن سپتیک نفوذ کند، کناره ها را بشکند و باعث نشت شدید مایع مخزن شود. نشت فاضلاب از این نوع، باعث ایجاد تکه هایی از رشد سبز میشود که متراکم‌تر از حد معمول برای چمن است. در این شرایط، چمن احتمالاً خیس تر از حد متوسط است؛ به خصوص درست بالای تانک سپتیک. صاحبان خانه‌ها همچنین ممکن است متوجه بوی شدید فاضلاب شوند یا حتی بوی گاز سبک را استشمام کنند. (که همه‌ی آنها از مخزن سپتیک نفوذ کرده و نشت پیدا می کنند)
حال توجه کنید که به طرز وحشتناکی، وضعیت می تواند برای مردم و سایر حیوانات بسیار خطرناک باشد. درحالی که گیاهان و درختان از اکثر فاضلاب ها به خوبی تغذیه می کنند، گاز و باکتری های موجود در این زباله ها ممکن است باعث بیماری های مختلفی شوند. به‌بیان دیگر با رشد درختان، بوته ها و گیاهان خوردنی، ممکن است انواع باکتری و ویروس به بدن انسانها و حیوانات وارد شود. ازجمله‌ی خطرناکترین این ویروسها میتوان به:
- سالمونلا،
- شیگلا و
- وبا
اشاره داشت. ضمناَ ریشه‌ها گاهاَ در درون گندانبارها رشد می‌یابند. از آنجایی که ریشه‌های نرمتر برای بسیاری از حیوانات قابل خوردن هستند، ریشه‌های بیرون کشیده‌شده از سپتیک تانکها را که الوده هستند، بایستی معدوم نمود و در شرایط مصرف جانوران قرار نداد.
«شکل بالا مربوط به رشد ریشه ها در درون مخزن سپتیک (SEPTIC TANK) می‌باشد»
مواد عرض دهنده ریشه ها
آیا استفاده از مواد عرض دهنده ریشه برای سپتیک تانک ها کارگشا خواهد بود؟!. در پاسخ میتوان گفت: خیر؛ عملاَ مواد عرض دهنده ریشه ها، هیچ ارتباطی با مخازن سپتیک ندارند. درحقیقیت بایستی بدانید که مواد عرض دهنده، تنها از رشد عمقی ریشه ها جلوگیری میکنند. به‌عبارت دیگر این عناصر رشد ریشه‌ها و شاخه ها را متوقف نمی کنند و فقط ساختار رشد ریشه‌ها را عرضی میکنند. این درحالیست که برای برای سالم ماندن سپتیک تانک ها و لوله های انشعابی متصل به آنها، ما بایستی از هرگونه رشد ریشه و مسدود شدن لوله ها و مجاری انتقالی، اجتناب کنیم.
مهمترین کاربرد استفاده از مواد عرض دهنده، در هنگام اجرای تراس گاردن ها و بام های سبز می‌باشد. مشخصاَ میدانید که ریشه‌های درختان و برخی از گیاهان زینتی، بسیار قوی هستند. با رشد غیرقابل کنترل ریشه‌های محکم در بام های سبز و تراس گاردن ها، «ضخامت سقفها» سوراخ و نا ایمن میشود. فلذا امکان ریزش سقف و بوجود آمدن خسارت های جانی و مالی جبران ناپذیری وجود دارد و اینجاست که لزوم استفاده از مواد عرض دهنده در بام های سبز، بیش از پیش احساس میشود. (بمنظور رشد یافتن عرضی ریشه‌ها و جلوگیری از وارد آمدن فشارها به کف بام / سقف واحدها)
آیا مشکل رشد ریشه‌ها سریعاَ رخ میدهد؟
پاسخ مشخص است: خیــــــــــــــــــر. همانطور که پیشتر نیز عنوان شد، ریشه‌های درختان به کندی (اما قدرتمندانه) رشد میکنند. فلذا مشکل آسیب ریشه به سپتیک تانک، مشکلیست که در یک دوره طولانی به کندی ایجاد می شود. اما در صورت مدیریت ضعیف، وضعیت مشکل سازی بوجود می‌آید. خوشبختانه کافیست کمی مدیریت ریشه (DIY) بدانید و یا از متخصصان نگهداری و سرویس مخازن سپتیک بهره بگیرید تا این معضل را به خوبی مدیریت کنید.
نصب سپتیک تانک به دور از ریشه ها
هنگام نصب سپتیک تانک های پلی اتیلن و فایبرگلاس، بایستی به نکات متعددی اشاره داشت. یکی از این نکات، نصب مخازن سپتیک به دور از ریشه های فعال/ غیرفعال کوچک و بزرگ است. زیرا ریشه‌ها دارای ساختار رشته‌ای کوچک و بزرگی هستند که میتوانند به درون لوله‌های فاضلابی septic tank نفوذ کرده و آنها را کاملاَ مسدود نمایند. بنابراین بهتر است شرایط زیر رعایت شود:
- حتی الامکان گندانبارها در کنار بوته های گیاهان نصب نشوند. بخصوص گیاهانی که دارای سرعت رشد ریشه‌ی بالایی هستند. همچنین چنانچه گیاهانی را در کنار مخازن سپتیک خود یافتید، به بررسی نوع و قدرت رشد ریشه‌های آن بپردازید.
- از مستقر نمودن مخازن پالایش فاضلاب خود در کنار درختان (چه درختان بزرگ و چه نهال‌ها) پرهیز کنید.
- ترانشه‌ی حفرشده برای نصب این تجهیزات را به‌خوبی بررسی کنید تا ریشه‌های غیرفعال در آن وجود نداشته باشد.
مواد آنتی باکتریال برای از بین بردن ریشه ها
بسیاری از افراد برای از بین بردن ریشه های رشد یافته در انواع لوله پلی اتیلن و کاروگیتی متصل به سپتیک تانک ها، به سراغ مواد و شوینده های آنتی باکتریال می روند. درحالیکه چنین اقدامی مسلماَ به مثابه یک اشتباه بزرگ است. زیرا مواد و شوینده های انتی باکتریال میتوانند موجب نابودی باکتریهای بی هوازی شوند. این نکته را در ذهن خود حک کنید که:
باکتریهای هتو تروف یا همان بی هوازی در لجن‌های موجود در مخازن سپتیک، زیست میکنند. تمامی فرآیند بیولوژیکال تجزیه و حذف جامدات، آلودگیها و ذرات معلق در septic tankها توسط باکتری های بی هوازی انجام میشود. باکتریهای مذکور در صورت واردسازی شوینده‌های آنتی باکتریال، حذف و نابود میشوند!!
قطع درخت برای جلوگیری از آسیب ریشه؟
قطع درختان نه تنها بلحاظ زیست محیطی، یک اقدام غیرقابل دفاع است. بلکه برای جلوگیری از رشد ریشه و عدم آسیب به سپتیک تانک نیز یک اقدام خند دار است!!. زیرا رشد و نمو ریشه‌ی درختان، حتی پس از قطع تنه نیز ادامه می‌یابد. درواقع بهترین راه برای مقابله با یک مشکل این است که بهترین درک را از آن به دست آورید. اما زمانی که مخزن سپتیک در زیرزمین است، این کار ساده نخواهد بود. بنابراین لازم است که سیستم های رصد حرفه ای، بکار گرفته شوند تا وضعیت و میزان رشد پسوندهای درختان و بوته‌ها، مشخص گردد.
ضمناَ با کاشت نامرتب درختان در حیاط خود، فکر نکنید که فقط ممکنست سپتیک تانک شما با مشکل مواجه شود. بلکه ممکن است ندانید ریشه ها کجا گسترش می‌یابند و حتی میتوانند بر روی اموال همسایه تأثیر بگذارند. هنگامی که میزان آسیب ریشه تایید شد، باید بررسی کنید که بیمه اموالتان چه چیزی را پوشش میدهد.
برای مشکلات گندانبار در برابر ریشه درخت، بیمه وجود دارد؟
ورود و گسترش ریشه های درختان و پوشش های گیاهی به سپتیک تانک ها، یکی از اقسام ایجاد اشکال برای این دستگاه‌هاست. اگرچه در ایران، همواره مخازن سپتیک از هر لحاظ مهجور مانده‌اند. اما در کشورهای درجه اول، این نوع مشکل تانکهای سپتیک معمولاً توسط بیمه ساختمان شما پوشش داده می شوند. اکثر مردم بطورکلی نمی دانند که شما نیازی به بیمه مخزن سپتیک خاص ندارید. زیرا اغلب بیمه های ساختمانی موجود، برای شما پوششی ارائه میکنند. یکی از مطرحترین بیمه های مربوطه در سطح جهان، توسط شرکت بریتانیایی «UKDP» خدمات‌دهی میشود. بوسیله‌ی این شرکت، مدیریت ادعاهای بیمه برای انواع مشکلات:
- مخازن سپتیک آسیب دیده،
- تصفیه خانه های فاضلاب،
- چربی گیر پلی اتیلن رستوران،
- یا چاهک ها
ارائه میگردد و همه چیز از طرف مشتریان و بدون هیچ هزینه اضافی برای آنها، مدیریت خواهد شد. بنابراین آسیب ها چه در قالب رشد ریشه ها در سپتیک تانکها باشد و چه به هر دلیل دیگری (غیر از ضربات عمدی)، توسط شرکت بیمه ای UKDP جبران هزینه خواهد شد.
آیا به یک مخزن سپتیک جدید نیاز دارم؟
تعمیر یا جایگزینی کامل، به سن سپتیک تانک شما و نوع آسیب ریشه درخت بستگی دارد. برای ریشه‌های کوچک‌تر، برخی از متخصصان از:
- جت‌های آب با فشار بالا برای حذف؛
- و یا درمان‌های شیمیایی برای حل کردن آنها،
استفاده میکنند. اما اگر آسیب خیلی زیاد باشد، ممکن است نیاز به تعویض کامل مخزن داشته باشید. علیرغم ماهیت رایج آسیب ریشه درختان به‌ویژه برای سپتیک تانک های قدیمی، این مشکل به‌راحتی قابل رفع نیست. معمولاَ شدت آسیبهای ریشه‌های قدرتمند درختان به سپتیکهای قدیمی، به حدی است که دستگاه باید بطور کامل تعویض گردد. (قابل تعمیر هستند؛ اما ارزش تعمیر و نشت های متوالی و مجدد (و البته هزینه‌کردهای پیاپی) را ندارند)
همچنین قوانین و شرایط هر کشور، میتواند یک تصویر ذهنی متفاوت را برای حل مشکل آسیب ریشه ها به مخازن سپتیک بوجود آوردورد. بعنوان مثال از آنجایی که نصب اکثر مخازن سپتیک زیرزمینی مربوط به پیش از قوانین اخیر بریتانیا هستند، بسیاری معتقدند که استقرار یک تصفیه خانه کوچک فاضلاب، میتواند بهترین گزینه باشد.